اما بیمه زلزله در کشورهای لرزه خیز از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است چرا که این کشورها توانسته‌اند با مطالعات گسترده ریسک و خطر، توسط متخصصان و مهندسان زلزله و سازه، قیمت‌های واقع‌گرایانه و حقیقی را برای نرخ‌های حق بیمه زلزله تعیین کرده و آن را در مسیر صحیح هدایت کنند.
محمد‌هادی جلیلی کارشناس ارشد سازه از دانشگاه تهران که درباره بیمه زلزله در سایر کشورها به تحقیق و بررسی پرداخته است در‌این‌باره گفت: در کشورهای دیگر، حق بیمه زلزله برای یک سازه حدود 10‌درصد هزینه ایمن‌سازی آن برآورد می‌شود. به این معنی که اگر هزینه مقاوم‌سازی یک ساختمان 15‌میلیون تومان باشد، حق بیمه‌ای که برای یک‌سال بیمه زلزله باید پرداخت شود، چیزی حدود یک‌میلیون و 500هزار تومان خواهد بود.
وی با اشاره به اینکه در چنین کشورهایی مالک هر ساختمان بر‌اساس اینکه ساختمان وی تا چه حد در مقابل زلزله آسیب‌پذیر است، حق بیمه خود را پرداخت می‌کند، افزود: با در پیش گرفتن چنین روشی مالکانی که سازه‌های خود را طبق مقررات و ضوابط آیین‌نامه‌ای احداث کرده‌اند حق بیمه کمتری نسبت به مالکانی که سازه‌های خود را بدون توجه به مقررات و ضوابط احداث کرده‌اند، پرداخت خواهند کرد که این ساز و کار واقعی استفاده صحیح از دستاوردهای علم مهندسی زلزله چه در مرحله برآورد خسارت‌های وارده و چه در مرحله آسیب‌پذیری لرزه‌ای است. وی تاکیدکرد: در چنین نظام بیمه‌ای، اینکه ساختمان خود را کجا و چگونه ساخته‌ایم، جایگاه واقعی خود را پیدا خواهد کرد که مهم‌ترین نتیجه آن تشویق مالکان به انتخاب دقیق‌تر ساختمان‌‌های ایمن و رعایت هرچه بیشتر مقررات و ضوابط تعیین شده از سوی مراجع ذی‌صلاح خواهد بود، چرا که همانگونه که ذکر کردیم افرادی که سازه‌های آنان هزینه مقاوم‌سازی بیشتری را بطلبد، باید حق بیمه بیشتری را نیز پرداخت کنند.

بیمه زلزله در ایران

جالب است بدانیم در کشوری مانند ایران که در اثر وقوع زلزله خسارت‌های فراوانی را متحمل شده است، بیمه‌ای به نام بیمه زلزله وجود خارجی نداشته و آنچه که امروز در کشور تحت عنوان بیمه زلزله به صورت زیر‌مجموعه‌ای از بیمه آتش‌سوزی ارائه می‌شود، تنها نامی از این بیمه را یدک می‌کشد.
شاید بهتر بود قبل از آنکه بیمه زلزله را به عنوان زیرمجموعه‌ای از بیمه آتش‌سوزی قرار می‌دادند به این نکته توجه می‌کردند که کدام‌یک از این پدیده‌ها خسارت‌های بیشتری را در سال‌های گذشته بر کشور وارد کرده است.
در آن صورت شاید این بیمه آتش‌سوزی بود که به عنوان زیرمجموعه بیمه زلزله قرار می‌گرفت.مهندس مهدی وجودی، رییس جمعیت کاهش خطرات زلزله ایران نیز با اشاره به برخورد ابتدایی با بیمه زلزله در کشور گفت: این برخورد ابتدایی چنان صورت می‌گیرد که گویی زلزله امری بسیار دور از ذهن است و تاکنون خسارتی را به کشور ما وارد نکرده است. طرح بیمه اجباری زلزله نیز در حالی مطرح می‌شود که بنیان علمی صنعت بیمه کشور در رابطه با بیمه زلزله بسیار سست بوده و اغلب شاهد اظهارنظرهای اشتباه و غیر‌واقعی در این زمینه هستیم‌.وی با اشاره به رسالت اصلی این نوع بیمه افزود: متاسفانه ما هرگز به این نکته توجه نکرده‌ایم که رسالت جبران‌کننده بودن بیمه زلزله، در اولویت دوم نسبت به تشویقی بودن آن برای استفاده از آن در مقررات ملی ساختمان‌سازی قرار دارد.
وی به زلزله شهر زرند اشاره کرد و گفت‌: شرکت‌ های بیمه‌ای پس از این زمین‌لرزه، بازاریاب‌های خود را به مناطقی که کمتر آسیب‌دیده، اعزام کرده بودند، تا از ترس و هراس ایجاد شده میان مردم استفاده کرده و بتوانند مشتریان بیشتری را جذب کنند. متاسفانه هم اکنون شاهدیم که متولیان صنعت بیمه کشور بدون کوچکترین توجهی به هشدارهای صادر شده از سوی متخصصان امر زلزله، اقدام به بیمه کردن سازه‌هایی می‌کنند که محکوم به نابودی است و در این میان مالک خوشحال و مسرور از اینکه با قیمت اندکی سازه خود را بیمه کرده است از نوسازی و مقاوم‌سازی ساختمان خود به راحتی خودداری کرده و حتی آن را امری عبث و بیهوده می‌پندارد.وی با اشاره به نبود روش مناسب برای تعیین نرخ بیمه زلزله در ایران تاکید ‌کرد: کیفیت سازه در تمامی کشورهای لرزه خیز جهان یکی از مهم‌ترین فاکتورها در تعیین نرخ بیمه زلزله است. حال آنکه در ایران کیفیت ساختمان و اینکه با چه مصالحی و در کجا ساخته شده است، تاثیر مثبتی در تعیین میزان حق بیمه پرداختی ندارد. بدین ترتیب سازه خوب با سازه بد هیچ‌ گونه تفاوتی ندارد.

بیمه زلزله نیازمند نگاهی کارشناسانه

شناخت نداشتن شرکت‌های بیمه از میزان مقاومت ساختمان‌هایی که بیمه می‌کنند در کنار توان کم مالی این شرکت‌ها باعث ضعف صنعت بیمه کشور برای پوشش ساختمان‌ها شده است.
کامبیز نوروزی، کارشناس بیمه در‌این‌باره گفت: چون شرکت‌های بیمه در کشور هوشمندانه عمل نمی‌کنند و از میزان دوام و استحکام ساختمان‌هایی که بیمه خواهند شد به صورت کارشناسی شده آگاهی ندارند، لذا اقدام به بیمه کردن ساختمان‌هایی می‌کنند که پس از بروز حوادث همچون زلزله با ویرانی روبه‌رو شده و هزینه‌های بالایی را بر شرکت‌های بیمه تحمیل می‌کند که قادر به پرداخت آنها نیستند.وی به رقابت‌پذیری حق بیمه بین شرکت‌ های بیمه به عنوان عامل اصلی در افزایش ریسک‌پذیری در بیمه ساختمان‌ها اشاره کرد و افزود‌: تخمین دقیق میزان آسیب‌پذیری ساختمان‌ها برای تعیین نرخ بیمه مناسب به همراه بالا بردن توان مالی شرکت‌های بیمه از زیر ساخت‌های لازم در گسترش صنعت بیمه در بخش ساختمان است.

بیمه ساختمان، رقابتی نیست

شکی نیست که شرکت‌های بیمه باید همانند سایر دستگاه‌های نظارت‌کننده بر کیفیت ساختمان، عاملی برای افزایش کیفیت ساخت‌و‌سازها باشند و صنعت بیمه ساختمان را از حالتی رقابتی به سمت‌و‌سویی هدایت کنند که نقشی کنترل‌کننده را نیز بر عهده گیرد.سید‌مهدی میرتبار، یکی دیگر از کارشناسان بیمه با تایید این مطلب که در حال حاضر هیچ‌گونه بیمه مستقلی با نام بیمه زلزله در کشور وجود ندارد ، تصریح کرد‌: بیمه ساختمان‌ها باید از حالت رقابتی خود خارج شده و به صورت کنترلی درآید، به این معنی که شرکت‌های بیمه نباید فقط برای در اختیار گرفتن بازار بیمه ساختمان اقدام به بیمه ساختمان‌ها کنند و این بازار نیز نباید با ایجاد رقابت ناسالم به عاملی در جهت کاهش ریسک و خطرپذیری تبدیل شود.وی گفت: برای پوشش بیمه ساختمان در سطح کشور باید شرایطی از قبیل اجباری شدن بیمه زلزله در کشور به همراه همخوانی حق بیمه پرداختی با کیفیت ساختمان‌ها، فراهم شود تا بتوان با استفاده از این ساز‌و‌کارها ساختمان‌های مقاوم در برابر زلزله را ایجاد کرد.

فعالیت افراد غیر‌ متخصص، ممنوع!

همگی به خوبی می‌دانیم که نظام ساخت‌و‌ساز امروز کشور نیازمند استفاده از توانایی شرکت‌های بیمه است تا بتواند از این طریق، کیفیت ساخت‌و‌ساز خود را تضمین کند.
دکتر حمیده ا مکچی، کارشناس اقتصاد مسکن با اشاره به انجام ساخت و ساز در کشور توسط افراد غیر‌متخصص، آن‌هم بدون اعمال نظارت قوی گفت: با وجود چنین شرایطی نظام بیمه‌ای کشور نمی‌تواند این ریسک بالای خطر را پذیرفته و ساختمان‌ها را بیمه کند.
وی در ادامه خاطرنشان کرد‌: صنعت و نظام بیمه‌ای کشور باید در کنار بخش مسکن وارد این بازار‌ شده و با راهکارهای جدیدی که به منظور افزایش کیفیت ساخت‌و‌سازها در نظر گرفته می‌شود، این بخش را برای رسیدن به ایده‌آل‌های کیفیت یاری کرده و از طرفی به عنوان ضامنی برای تضمین کیفیت ساخت‌و‌ساز عمل کند.امکچی ‌یاد‌آور شد: تدوین قوانین و مقررات لازم در زمینه ساخت‌و‌ساز و اجرای دقیق آن به همراه اجباری شدن بیمه ساختمان‌ها از موارد لازم برای گسترش صنعت بیمه ساختمان در سطح کشور است.

فرهنگ‌ سازی را فراموش نکنیم

علی افشاری عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی از جمله کسانی است که همواره اعتقاد دارد، کشوری چون ایران که همواره در معرض بلایای طبیعی بوده است، نیازمند تشکیلات گسترده‌ای برای کنترل و کاهش خسارت‌های ناشی از بلایای طبیعی است.
وی در مورد بیمه زلزله تصریح کرد: بیمه یکی از خدماتی است که در جهت تضمین کیفیت به مردم ارائه می‌شود، اما این امر در ایران کاملا جا نیفتاده و چنین به نظر می‌رسد که در این زمینه نیازمند نوعی فرهنگ‌سازی هستیم.وی افزود: هم ستاد حوادث غیرمترقبه و هم شرکت‌های بیمه می‌توانند این اطمینان را به مردم بدهند که بیمه می‌تواند عامل موثری در جهت کاهش خسارت‌های ناشی از زلزله باشد.وی گفت: هم‌اکنون باید از شرکت‌های بیمه حمایت کرده و با تامین نیازهای مالی آنها، این شرکت‌ها را وارد عرصه کرد چرا که بسیاری از شرکت‌ها در پی کسب سود از انواع بیمه‌های کنونی شانه خالی می‌کنند که مجلس نیز در راه وارد کردن این شرکت‌ها به عرصه صنعت ساختمان تمام تلاش خود را به کار خواهد گرفت‌.مشاهده کردیم که صنعت بیمه کشور در زمینه بیمه زلزله، برخلاف آنچه که باید باشد، بسیار ضعیف بوده و مطالعات تخصصی بسیار اندکی در این زمینه انجام شده است. از سوی دیگر از آنجا که بیمه زلزله از سوی شرکت‌های بیمه‌ای بدون مطالعه صحیح در این زمینه ارائه می‌شود، این بیمه رسالت اصلی خود که تشویق مردم و مهندسان به ساخت‌و‌ساز ایمن و مقاوم بوده را به فراموشی سپرده است.
از سوی دیگر پاسخ این سوال نیز که آیا با چنین نرخ‌های بیمه‌ای و بدون مطالعات ریسک و خطر در زمینه زلزله، شرکت‌های بیمه، خواهند توانست خسارت‌های ایجاد شده را جبران کنند، خود مطلبی است که جای بسی تامل دارد.آنچه که از نظر متخصصان زلزله کشور در شرایط کنونی الزامی به نظر می‌رسد، انجام هرچه سریع‌تر مطالعات تخصصی مهندسی و مدیریت بنیادی و گسترده در زمینه بیمه ساختمان‌ها در کشور است. تا شرایط کنونی هرچه سریع‌تر اصلاح شده و به مسیر صحیح خود هدایت شود و در نهایت باز هم تکرار می‌کنیم که نیاز و ضمانت اجرایی طرح‌هایی همچون بیمه اجباری زلزله، شناخت کامل موضوع به همراه شناخت وضعیت کشور در کنار واقعی کردن نرخ‌های بیمه با کمک متخصصان کشور در جهت برآورد سریع میزان آسیب‌پذیری ساختمان‌ها است.